روش و مبانی تفسیری و فقه الحدیثی علامه طباطبایی در تفسیر البیان فی الموافقه بین الحدیث و القرآن

اگر چه علامه طباطبائی p بیش تر با اثر گرانقدر المیزان فی تفسیر القرآن شناخته شده است، امّا ایشان قبل از آن، در دهه ی سوم حیاتشان، تفسیری بنام البیان فی الموافقه بین الحدیث و القرآن نگاشته اند. این اثر، تفسیری ترتیبی، با رویکرد روایی است و تا آیه ی 57 سوره ی یوسف را در بر می گیرد. پرداختن به این تفسیر از دو جهت حائز اهمیت است: اول این که نخستین تلاش علامه p برای ورود به تفسیر کلام خداست و نشانه نخستین تأمل های جدی علامه p در قرآن است و می توان از طریق این تفسیر به مبانی علامه p در تفسیر قرآن دست یافت، دوم این که تفسیری برگرفته از سخنان معصومین : همراه با توضیحات فقه الحدیثی علامه p است. این پایان نامه در جهت دستیابی به روش و مبانی تفسیری و فقه الحدیثی علامه طباطبایی p در تفسیر البیان، با روش کتابخانه ای، توصیفی و تحلیلی این اثر را کاویده است. این پژوهش نشان می دهد که مهم ترین مبنای صدوری که علامه p در البیان بدان پرداخته اعجاز قرآن است. در حوزه مبانی صدوری نیز به مباحثی چون حجیت ظواهر آیات، معناداری زبان قرآن و انسجام و پیوستگی آیات پرداخته اند. اما مهمترین مبانی فقه الحدیثی علامه p در این اثر اعتقاد به حجیت سنت معصومین : و عدم حجیت سنت صحابه و تابعان در تفسیر، اعتقاد به لزوم موافقت روایات با آیات، اعتقاد به عدم اختلاف اقوال تفسیری معصومین:، اعتقاد به وجود معنای مشترک در روایات اختلافی و توجه به تغییرات متن حدیث وغیره است. علامه p از روش های گوناگون مانند روش تفسیر روایی، روش تفسیر قرآن به قرآن، روش تفسیر عقلی و روش تفسیر ادبی در البیان بهره برده است. علامه p از قرآن، ادبیات عرب، قول شارحان، تاریخ، عقل و تمثیل برای فهم روایات استفاده کرده اند. ذکر چگونگی تبیین ارتباط روایات با آیات از دیگر مباحث جدی است که علامه در این اثر بدان اهتمام داشته است. علامه r به ملاک های مختلف مانند تعدد منبع، طرق مختلف، اشتراک میان فریقین و غیره در گزینش روایات توجه داشته است.سرانجام باید گفت علامه r در این تفسیر ضمن بهره گیری از روایات برای فهم آیات، در موارد بی شمار به تبیین مبانی قرآنی تفسیر ائمه پرداخته است.